Page 15 - Tarih 11 - Ünite 2

DEĞİŞİM ÇAĞINDA
AVRUPA VE OSMANLI

Osmanlı’da Askerî ve Ekonomik Dönüşüm

Avrupa’nın ordu sisteminde ve savaş yöntemlerinde ateşli silahlara
dayalı değişiklikler yapması, “Askerî Devrim” olarak adlandırılmıştır.
Avrupa’da feodal sistemin çökmesiyle birlikte orduların yapısı da
değişmiştir. Monarşik devletler, feodal lordların kullandığı şövalye-
ler yerine çok sayıda ücretli, mızraklı piyade kullanmaya başlamıştır.
Avrupa’nın 1598-1648 yılları arasında sürekli savaş durumunda
olması, Askerî Devrim’in gelişimine önemli katkı sağlamıştır. Ateşli
silahların savaşlarda etkin kullanılmaya başlaması ile mızrak terk
edilmeye başlanmıştır. Ordular, ateş güçlerini artırmak için dö-
nüşümlü ateş etmeye dayalı “kontra-marş” adı verilen bir teknik
uygulamıştır. Bu teknik, ateş eden birliklerin en arkaya geçerek
yeni ateş için hazırlandıkları ve sürekli bir devridaim içerisinde
oldukları bir sistemdir. Böylece eşzamanlı ateş gücü oluşturulmuş,
savaşlarda saf düzenine geçilmiş ve askerler bu yönde eğitilmiştir.

Avrupalılar, merkantilist ekonomi sistemi sayesinde zenginleşerek
Askerî Devrim yapmış ve Osmanlı ordusuna eşit ordular kurmuş-
tur. Osmanlılar, 1593-1606 yılları arasında Habsburglarla yapılan
savaş sırasında ilk defa Avrupa savaş teknolojisini ve taktiklerini
görmüştür. Avrupa’da askerî alanda yaşanan bu gelişmeler, Osmanlı
Devleti’nde birçok ekonomik ve toplumsal sorunun ortaya çıkmasına
sebep olmuştur. Osmanlı Devleti, Avrupa’nın ateş gücü ve askerî
etkinliğini iki yolla dengelemeye çalışmıştır. Birincisi, silahlı yeni-
çerilerin sayısını artırmak; ikincisi ise ateşli silahlar kullanabilen
sarıca, sekban ve levent denilen yeni atlı birlikler oluşturmaktır.
Yeniçerilerin Sayısındaki Artış Görsel 2.19
Yeniçeri
Yeniçeri ordusu, Avrupa’da ilk daimî ordu özelliğindedir. Yeniçeriler
(Görsel 2.19); Osmanlıların savaş meydanlarında ve kale kuşat-
malarında üstünlük kurmasını sağlamıştır. 1593-1606 Avusturya
savaşlarında yeniçeriler, düşmanın tüfekli piyade askeri karşısında
başarısız olmuştur. Bunun üzerine Osmanlı Devleti, yeniçerilerin
sayısını önce 30.000’e daha sonrada 50.000’e çıkarmıştır.

Yeniçeri sayısı
80 000
80.000
70 000
70.000
60 000
60.000
50 000
50.000
40 000
40.000
30 000
30.000
20 000
20.000
10 000
10.000
Grafik 2.1
0 0 XV-XVIII. yüzyıllar arasında
1484 1520 1523-24 1530 1567-68 1592 1609 1652 1694-95 1696-97 1700-01 1703-04 Yıllar yeniçeri sayısındaki değişim
(Agoston, 2015, s.177-179, 203)
XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yeniçeri sayısındaki ani YORUMLAYALIM
artışın (Grafik 2.1) nedenleri neler olabilir?

61