Page 33 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

Osmanlı Devleti’nde Modern Eğitim Kurumları

XVII. yüzyıldan itibaren siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel se-
beplerle Osmanlı Devleti’nin klasik yapısı bozulmuş ve Osmanlı
Devleti geri kalmıştır. Kuruluş ve Yükselme dönemlerinde girdiği
savaşları kazanan Osmanlı ordusu, XVIII. yüzyılda yaptığı savaşları
kaybetmeye başlamıştır. Bu yüzyıla kadar Batı ile çok ilgilenmeyen
Osmanlı Devleti, alınan mağlubiyetler üzerine Avrupa’daki geliş-
meleri yakından takip etmeye başlamıştır. Mevcut ordu ve eğitim
düzeninde Batı’yla mücadele edemeyeceklerini anlayan Osmanlı
devlet adamları, Avrupa’dan uzmanlar getirtmiştir. Böylece ilk kez
XVIII. yüzyıldan itibaren gerçekleştirilen reformlarla Osmanlı Dev-
leti’nde çağdaşlaşma hamleleri yapılmıştır. Avrupa devletleriyle
girilen siyasi ve askerî rekabet çerçevesinde, Osmanlı Devleti’nde
yeni kurumlar açılmaya başlamıştır.

Hendesehane, çağdaşlaşma hareketinin ilk kurumudur. I. Mahmud,
Osmanlı ordusunun yeniden güçlenmesi için çağdaş askerlik
bilgisi bulunan subaylara ihtiyaç olduğunu düşünmüştür. Sad-
razamın girişimiyle Conte de Bonneval (Kont dö Boneval) ülkeye
davet edilmiştir. Bonneval, İslamiyet’i kabul ederek Ahmet adını
almıştır. Humbaracı Ahmet Paşa olarak tanınan bu kişinin çalış-
malarıyla 1734 yılında İstanbul Üsküdar’da askerî bir okul olan
Hendesehane kurulmuştur. Modern askerî teknikler hakkında
eğitim veren Hendesehane’de, Batı eserlerinden tercüme edil-
miş trigonemetri, geometri ve matematik kitaplarından dersler
okutulmuştur. Tercüme edilen bu kitaplarla ilk defa modern Görsel 4.41
matematik, Osmanlı ülkesine girmiştir. Fakat yeni eğitim anla- I. Abdülhamid
yışından hoşlanmayan humbaracılar ile yeniçerilerin tepkisi ve
ödenek sıkıntısı gibi sebepler, Hendesehanenin 1750 yılında
kapanmasına neden olmuştur.

Mühendishane-i Bahr-i Hümâyun, Kaptanıderya Hasan Paşa’nın
önerisi ile 1775 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Osmanlı do-
nanmasının Ruslar tarafından 1770 yılında Çeşme’de yakılması
üzerine Kaptanıderya Hasan Paşa, yeni ve güçlü bir donanma
kurulmasını istemiştir. I. Abdülhamid (Görsel 4.41) Dönemi’nde
açılan bu okulda, gençleri özendirmek için öğrencilere burs ve
okulun adının bulunduğu padişah tuğ-
ralı madalyalar verilmiştir. Okulun ilk
hocaları Hasan Paşa ve Baron de Tott’tur
(Baron dö Tott). Programında yabancı
dil, pozitif bilimler ve uygulamalı ders-
lerin yer aldığı Mühendishane-i Bahr-i
Hümâyun (Görsel 4.42), Batı tarzında
eğitim veren çağdaş bir kurumdur. Yerli
ve yabancı birçok eserin yer aldığı zen-
gin kütüphanesi ile Mühendishane-i Görsel 4.42
Bahr-i Hümâyun, modern eğitim-öğretim anlayışı içerisinde Mühendishane-i Bahr-i Hümayun
günümüzde Deniz Harp Okulu adı ile varlığını sürdürmektedir. (İstanbul)

151