Page 35 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

Osmanlı Devleti’nde akademik ve askerî eğitim veren modern
kurumların yanında mesleki eğitim veren çağdaş okullara da ih-
tiyaç duyulmuş ve bu konuda çalışmalar yapılmıştır. 1869 yılında
yayımlanan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile mesleki eğitim
önem kazanmıştır. Modernleşme amacıyla Sanat Mektepleri, Kon-
düktör Mektebi, Aşı Memurları Mektebi, Telgraf Memurları Mektebi,
Rüsumat Memurları Mektebi, Dişçi Mektebi, Demiryolu Memurları
Mektebi ve Çırak Mektepleri gibi meslek okulları açılmıştır.
Avrupa devletleriyle giriştiği siyasi ve askerî rekabet çerçevesinde
gerçekleştirdiği bu reformların başarıya ulaşması için Osmanlı
Devleti, nitelikli insan yetiştirmeye önem vermiştir. Bu nedenle
II. Mahmud, 1824 yılında yayınladığı bir fermanla İstanbul’da
ilköğretimi zorunlu hâle getirmiştir. Eğitimde önemli bir yenilik
olarak kabul edilen bu gelişmeyle II. Mahmud Dönemi’nden iti-
baren zorunlu örgün eğitim başlamıştır.
Osmanlı Devleti’nde Yabancı Okullar

Osmanlı Devleti’nde azınlıklar tarafından açılan okullar,
zamanla yabancı devletlerin himayesine girmiştir. Okul
sayısını artırmak isteyen yabancı devletler, Osmanlı ül-
kesinde himayelerine aldıkları gayrimüslim toplulukların
okullarıyla birlikte, kendi adlarına da okullar açmıştır.
Hristiyanlığı yaymak isteyen misyonerler de genç ne-
sillere fikirlerini aşılamak, kültürel etkileşimi sağlamak Görsel 4.45
için yaygın bir biçimde Osmanlı ülkesinde okullar açmaya Misyonerlik faaliyetleri
(Temsilî)
başlamıştır (Görsel 4.45).

Resmî tarihli ilk Fransız okulu, 18 Kasım 1583’te Cizvit ra-
hiplerinin açtığı Saint-Benoit (Sen Bönua) Fransız okuludur.
Amerika’nın Osmanlı topraklarındaki ilk kurumu 1859’da
açılan Harput Amerikan Kolejidir. Ermenilerin ilk resmî okulu BİLİYOR MUSUNUZ?
ise Amerika iş birliğiyle 1790’da Kumkapı’da açılmıştır.

Azınlık okulları, yabancı devletlerin belirlemiş olduğu politikalara
uygun olarak Osmanlı Devleti’ne yönelik yıkıcı faaliyetlere başla-
mıştır. Teşkilatlanan bu okulların faaliyetlerini ilk başlarda dikkate
almayan Osmanlı Devleti’nin bu tutumu; Fransa, İngiltere, Amerika,
İtalya gibi devletlerin Osmanlı denetiminden uzak, kendi okullarını
açmasına neden olmuştur. Yabancı devletlerin, misyonerlerin ve
azınlık okullarının sayısı 1860’lı yıllarda büyük bir artış göstererek
yaklaşık 1.600 civarına ulaşmıştır. Osmanlı topraklarında yabancı
okullar özellikle Orta Doğu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu
ve İstanbul’da açılmıştır. Okulların kurulma yerleri dikkate alın-
dığında siyasi amaçla kuruldukları açık bir şekilde görülmektedir.

1894 yılında Elâzığ’da 83, Bitlis’te 22, Diyarbakır’da 22, Er-
zurum’da 24 Protestan okulu; 1910 yılında Beyrut’ta 44 Rus
okulu; 1917 yılında yalnızca İstanbul’da 83 İngiliz okulu BİLİYOR MUSUNUZ?
bulunmaktaydı.

153