Page 21 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 1.Ünite

1. Ünite

İstanbul Hükûmeti, Nuri (Killigil) Paşa’nın komutanlığında, Azerbaycan
Türkleri ve Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti vatandaşı Dağıstanlı gönüllüler-
den oluşan bir Kafkas İslam Ordusu kurdu. Harbiye Nazırı Enver Paşa, Nuri
Bey’e Ferik (Tümgeneral) rütbesi vererek Kafkas İslam Ordusu'nun komu-
tanlığına getirdi.

Kafkas İslam Ordusu’yla Bolşevik ve Ermeni Taşnak birlikleri arasında
önemli muharebeler yaşandı. Bakü şehrini Türklere vermek istemeyen Bol-
şevik, Taşnak ve İngiliz birlikleri direnişe başladı. Ama 15 Eylül 1918’de,
Kafkas İslâm Ordusu Halil (Kut) Paşa komutasında Bakü’ye girdi. Böylece
şehir düşmandan temizlendi. Bu harekât boyunca Türk ordusu, Azerbaycan’ı
kurtarmak için 1130 şehit verdi. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurucusu Meh-
met Emin Resulzade “Azerbaycan Cumhuriyeti” adlı kitabında “Kardeş Tür-
kiye’nin İmdadı” başlığı altındaki bölümde Bakü’nün geri alınmasını “Meh-
metçiğin tarihe altın harflerle yazılacak bir fedakarlığı” olarak ifade etmiştir. Biyografi
Kanal Cephesi

Almanya ve Osmanlı Devleti’nin bu cepheyi açmaktaki amacı, Süveyş Kana-
lı’nı ele geçirerek İngiltere’nin sömürgeleriyle bağlantısını keserek insan ve
ham madde sağlamasını önlemekti. Osmanlı Devleti, Mısır’ı da geri almayı
amaçlamaktaydı. Bahriye Nazırı Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordu-
su 1915’te taarruza geçti. Sina Çölü’nü aşmayı başaran Osmanlı kuvvetleri, CEVAT ÇOBANLI
Süveyş Kanalı’na saldırdı. Fakat İngilizler karşısında başarısız olan Osmanlı (1870-1938)
kuvvetleri geri çekildi. 1916’da ikinci bir taarruza geçildiyse de başarılı olu- 18 Mart Kahramanı Mirliva
namadı. İngiltere 1917’de saldırıya geçip Sina Yarımadası’nı alarak Suriye’ye (Tümgeneral)
kadar ilerledi.
İstanbul’da doğdu. 1891’de
Çanakkale Cephesi harp okulunu, 1894’te harp
akademisini bitirdi. Trablus-
İtilaf Devletleri’nin Çanakkale Cephesi’ni açmasındaki amaçları; İstanbul ve garp, Balkan ve I. Dünya Sa-
Boğazları ele geçirip Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak, müttefikleri olan Rus- vaşı’nda görev aldı. Çanak-
ya’ya gerekli askerî ve ekonomik yardımları yapmak, Rusya’nın buğdayın- kale Deniz Muharebeleri’nde
dan faydalanmak ve bu cephede kazanılacak başarıyla birlikte hâlâ tarafsız üstün başarı kazandı. Harbiye
olan Balkan Devletleri’ni kendi yanlarında savaşa çekmekti. Dolayısıyla Ça- Nazırlığı (1918), Genelkurmay
nakkale Muharebeleri hem savaşın gidişatı hem de Osmanlı Devleti açısından Başkanlığı (1919) görevlerin-
çok önemli bir yere sahipti. de bulundu. 16 Mart 1920’de
İstanbul işgal edilince tu-
tuklanarak Malta’ya sürül-
İtilaf Devletleri, Çanakkale’yi önce denizden geçmeyi denediler. İngiltere ve dü. 1921’de yurda dönünce,
Fransa donanmalarından oluşan büyük bir filo, 19 Şubat 1915’te Kumkale Elcezire Cephesi Komutanı
ve Seddülbahir tabyalarını bombalamaya başladı. Çok şiddetli olan bombar- olarak İstiklal Savaşı’na ka-
dıman yaklaşık bir ay kadar devam etti. 18 Mart 1915’te İtilaf donanması, tıldı. Büyük zaferden sonra
Çanakkale Boğazı’nı geçmek için harekete geçti. Ancak bir gece öncesin- bir süre 3. Ordu Komutan-
den Nusret Mayın Gemisi ile Boğaz’a döşenen mayınlar ve kahraman Türk lığı yaptı. 1923-1924 yılları
topçusunun başarısı sayesinde İtilaf donanması büyük kayıplar vererek geri arasında Elazığ Milletvekili
çekilmek zorunda kaldı. “18 Mart Kahramanı” olarak anılan Çanakkale Müs- olarak TBMM’de görev aldı.
Orgeneral rütbesine yükseldi
tahkem Mevki Komutanı Tümgeneral Cevat Çobanlı’nın bu zaferde büyük (1926). Askerî Şura Üyeliği,
katkısı vardır (Görsel 1.22). Generaller Askerî Mahkeme-
si Başkanlığı görevlerinden
İtilaf Devletleri’nin beklenmeyen bu başarısızlığı bütün dünyada büyük bir sonra 1935’te emekliye ayrıl-
yankı uyandırdı. Deniz yolu ile Çanakkale’yi geçemeyeceklerini anlayan İtilaf dı. İstanbul’da öldü.
Devletleri, Gelibolu Yarımadası’na asker çıkardılar. 25 Nisan 1915’te çoğun- Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Mü-
luğu Anzaklardan oluşan İtilaf ordusu, Seddülbahir, Kumkale ve Arıburnu’na zesi Kataloğu, T.C. Genelkurmay
Başkanlığı, s. 135.
çıkarma harekâtı düzenledi. 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal ve
emrindeki Türk ordusu; Anafartalar, Conkbayırı, Arıburnu ve Kireçtepe’de
destan yazarak düşmana geçit vermediler. Görsel 1.22: Cevat Çobanlı

Mustafa Kemal Çanakkale
Savaşı’na katıldı. Çanakkale Deniz Zaferi kazanıldı.

1915 1915
18 Mart 37